مذاکره از موضع قدرت/ زوایای پنهان روابط ایران و عربستان
تاریخ انتشار: ۲ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۵۳۶۷۹۱
پس از سفر اخیر وزیر امورخارجه ایران به عربستان سعودی، تحلیل های زیادی درباره پیامدهای رابطه مجدد با عربستان صورت گرفت اما آنچه کمتر به آن پرداخته شده، نقطه قوت و دست بالاتر ایران، یعنی قدرت امنیتی جمهوری اسلامی در مذاکره با طرف سعودی است که بن سلمان را به تغییر رویکرد در قبال ایران وادار کرده است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان و ایران و عربستان، مسئله‌ای است که ابتدا، تحلیل‌ها و نظرات مختلفی پیرامون خود شکل داد و شاید بتوان گفت که وزارت خارجه دولت سیزدهم، بیشترین چالش را در رابطه با همین موضوع داشته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما سفر متقابل وزاری خارجه دو کشور و حرکت به سمت برقراری مجدد روابط دیپلماتیک، به طور قطع زوایای پنهان و در عین حال مهم زیادی دارد که اطلاع از آن می‌تواند درک سیاست دستگاه دیپلماسی ایران در قبال عربستان را ساده‌تر کند. نکته قابل توجه این است که اگرچه نگرش‌های منفی و بدبینانه‌ای نسبت به این تجدید روابط وجود دارد، اما طبق نظر کارشناسان داخلی و خارجی، باید با عینک واقع‌گرایانه مبتنی بر اصول بین‌الملل و با در نظر گرفتن تحولات منطقه به این اتفاق نگریست. در این صورت است که می‌توانیم منطق هزینه – فایده در سیاست‌های جاری میان دو کشور را درک کرده و منافع احتمالی ایران پس از عادی سازی روابط با عربستان را پیش‌بینی کنیم.
در همین رابطه، با ابوالفضل بازرگان، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل و خاورمیانه و پژوهشگر حوزه امنیت، به گفت و گو نشستیم تا از زاویه دید متفاوتی به این مسئله بپردازیم.
ایمنا: از زمانی که ایران و عربستان به سمت تجدید روابط رفته‌اند انتقاداتی نسبت به سیاست عادی سازی روابط با عربستان مطرح شده و عده‌ای این اقدام را کوتاه آمدن ایران از مواضع خود تلقی می‌کنند، نظر شما در این‌باره چیست؟
بازرگان: از بدو شروع عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی با وساطت چین، انتقاداتی در فضای افکار عمومی داخلی و از جانب مخالفین دولت و گروه‌های اپوزیسیون علیه ایران صورت گرفته است و این تجدید رابطه را به عنوان نقطه ضعف جمهوری اسلامی معرفی می‌کنند. از طرف دیگر گروه‌های تندرو نیز بخاطر رقابت‌های ژئوپولیتیک و ایدئولوژیک ما و عربستان به ویژه در هفت سال گذشته اعتقاد دارند که این اتفاق نباید می‌افتاد، اما وقتی مقالات و نظرات اندیشمندان بین‌المللی در رابطه با این موضوع را بررسی می‌کنیم می‌بینم که این نگاه در رابطه با عربستان سعودی مطرح می‌شود نه ایران، یعنی آنها باور ندارند که جمهوری اسلامی به سمت عربستان چرخش کرده بلکه باور دارند این عربستان است که در قبال جمهوری اسلامی تغییر موضع داده و به سمت تهران آمده است.
درست است که ما در هفت سال گذشته با عربستان دچار مشکل شدیم، اما نباید فراموش کرد این عربستان سعودی بود که وارد ائتلاف‌های مختلف علیه ایران شد و با ترامپ، ایالات متحده، کشورهای غربی و رقیبان جمهوری اسلامی در منطقه متحد شد. همچنین عربستان علناً اعلام کرد ما جنگ یمن را می‌بریم، جنگ را به تهران می‌کشیم و در این مدت بارها از گروه‌های تروریستی و شبکه‌های ضد ایرانی حمایت کرده است، پس این عربستان سعودی بوده که به سمت تهران چرخش کرده است.
ایمنا: این چرخش عربستان و تغییر موضع نسبت به ایران را ناشی از چه می‌دانید؟
بازرگان: علت اصلی آن محاسبه هزینه – فایده توسط عربستان سعودی است و در این زمینه، چند نقطه کلیدی وجود دارد؛ اول حمله به آرامکو توسط انصارالله که نقطه مهمی در محاسبه هزینه – فایده است، دوم گرفتاری و شکست در جنگ یمن، سوم خروج آمریکا از افغانستان و به طور کلی خروج تدریجی آمریکا از منطقه، چهارم جنگ اوکراین و بحث گذار در نظم بین‌المللی و همچنین تقویت قوای نظامی ایران در منطقه. اینها عواملی است که عربستان سعودی را به محاسبه هزینه – فایده وادار کرده است.
همچنین عربستان نشان داده که در مبحث گذار در نظم بین‌المللی از کشورهای پیشرو ارتباط‌گیری با ابرقدرت‌های جدید است، چراکه علیرغم اینکه متحد استراتژیک آمریکا بوده است، در جنگ اوکراین غیرعلنی از پوتین حمایت کامل می‌کند و ارتباط بسیار نزدیکی با چین برقرار کرده است. این کشور می‌داند که اگر بخواهد روابط بهتری با چین و روسیه داشته باشد، چه به لحاظ ژئوپولیتیک و چه نظامی و سیاسی، باید روابط خود را با تهران مدیریت کند تا بتواند در این مسیر منفعت بیشتری به دست آورد.
ایمنا: آیا می‌توان گفت که تقلای آمریکا برای عادی سازی روابط میان عربستان و اسرائیل نیز متأثر از نزدیک شدن عربستان به ایران است؟
بازرگان: با نظر به اینکه اولین سفر رسمی را وزیر خارجه عربستان به تهران داشت و بعد وزیر خارجه عربستان از آقای امیرعبداللهیان دعوت کرد، متوجه می‌شویم که اهمیت این سفر برای اعراب به ویژه عربستان سعودی، به مراتب بیشتر از اهمیت آن برای ایران است و همچنین در نتیجه ترسی که برای ایالات متحده و اسرائیل از میانجی گری چین در تجدید روابط ایران و عربستان به وجود آمد، شاهد هستیم که آمریکا دوباره به منطقه نیرو فرستاده و وارد گفت و گو با عربستان شده تا طرح عادی سازی روابط با اسرائیل را پیگیری کند.
ایمنا: به نظر شما ارتباط مجدد با عربستان چه نفعی برای ایران دارد؟
بازرگان: سفر اخیر امیرعبداللهیان به ریاض، علیرغم تمام مسائلی که درباره عربستان سعودی گفته می‌شود، قطعاً به نفع ما نیز هست، چراکه عربستان یک قدرت منطقه‌ای در همسایگی ما است و هرچقدر بتوانیم رقابت‌های خود را در منطقه کنترل کنیم هزینه‌هایمان کمتر می‌شود و همچنین هر میزان روابط خود را با همسایگان کنترل کنیم، رقیبان و دشمنان اصلی فرامنطقه‌ای ما حوزه نفوذ کمتری پیدا می‌کنند، زیرا اگر ما با همسایه خود مشکل داشته باشیم، ابرقدرت فرامنطقه‌ای به این بهانه حوزه نفوذ بیشتری دارد و از آن بر علیه ما استفاده می‌کند. اما در صورت بهبود روابط، این ابرقدرت کمتر می‌تواند دخالت کند. یکی از اهمیت‌های ویژه عادی سازی روابط ما با عربستان می‌تواند حفظ خطوط قرمز و امنیت ایران به ویژه در خلیج فارس باشد، چراکه با روابط بهتر میان ایران و عربستان، حوزه نفوذ آمریکا و اسرائیل در خلیج فارس کمتر خواهد شد.
ایمنا: ایران چطور می‌تواند در مذاکرات خود برای رسیدن به این منافع برنامه‌ریزی کند؟
بازرگان: دستیابی به این منافع شروطی دارد و آن هم این است که ما بر حوزه امنیتی تمرکز بیشتری داشته باشیم، زیرا بعد از اینکه عربستان عادی سازی روابط با ایران را آغاز کرد کماکان صحبت‌هایی از جانب عربستان مبنی بر اینکه از جمهوری اسلامی ترس دارد و جمهوری اسلامی را یک تهدید بر علیه خود می‌داند شنیده می‌شود و کماکان نسبت به ایران بی اعتماد است.
یکی از شروط گسترده‌ای هم که سعودی‌ها برای عادی سازی روابط با اسرائیل گذاشته‌اند همین است که امنیتشان تضمین شود، سلاح بدهند و بگذارند هسته‌ای داشته باشد. این یعنی اینجا نقطه ضعف عربستان و نقطه قوت ما است. جایی که ما قدرت داریم عربستان از ما می‌ترسد و ما می‌توانیم با دست بالاتر با عربستان وارد روابط بهتری شویم. اگر بتوانیم حس ترس و بی اعتمادی عربستان را کاهش دهیم، قطعاً پایه‌های روابطمان مستحکم‌تر خواهد شد و همزمان عربستان نیز کمتر به سمت اسرائیل و آمریکا متمایل خواهد شد.
ایمنا: پس می‌توان گفت مطابق منطق محاسبه هزینه – فایده‌ای که اشاره کردید، عربستان سعودی در حال حاضر سود خود را بیشتر در رابطه با ایران و نگاه به شرق می‌بیند تا آمریکا؟
بازرگان: باید توجه داشت که وضعیت روابط در نظام بین‌الملل در حال حاضر به گونه‌ای است که نمی‌توان بین این یا آن یکی را انتخاب کرد، حتی این طور هم نیست که بتوان همزمان دو گزینه را انتخاب کرد. وضعیت بین‌الملل در حال حاضر به گونه‌ای است که قدرت‌های مستقل مانند ترکیه یا هند از کارت‌های بازی متفاوتی استفاده می‌کنند تا از ابرقدرت‌ها امتیاز بگیرند و الان عربستان سعودی نیز برای آمریکا و اسرائیل شرط گذاشته است، در حالی که چنین وضعیتی ده سال پیش قابل تصور نبود.
واقعیت این است که عربستان سعودی نقطه ضعف بسیار بزرگی در مسئله امنیت دارد و علیرغم اینکه یکی از بزرگترین خریداران تسلیحات نظامی در عرصه کنونی است، همین نقطه ضعف باعث شده که عربستان وارد یک بازی جدید و فعال در عرصه نظام بین‌الملل شود. اینجا بر خلاف حوزه اقتصاد، نقطه قوت ما است. شاید بتوان گفت ایران هیچ سود و منفعتی در حوزه اقتصادی برای عربستان ندارد اما می‌توانیم در حوزه امنیتی و قدرت برحسب سود و منفعت با عربستان وارد مذاکره شویم.
ایمنا: به نظر شما سرنوشت جنگ یمن تا چه اندازه متأثر از بهبود روابط ایران و عربستان است؟
ابوالفضل بازرگان: بحث جنگ یمن در عین حال که می‌تواند متأثر از روابط ایران و عربستان باشد، مستقل از آن نیز هست و اینگونه نیست که اگر این دو کشور در یمن به توافق نرسند، روابطشان بهتر نشود، زیرا هر دو کشور به یک منطق کنترل و کاهش تنش رسیده‌اند. در حال حاضر نه عربستان حاضر است از ابزار قدرت خود به طور کامل کنار بکشد و نه ایران از حمایت انصارالله در یمن دست می‌کشد، اما ممکن است ایران حمایت خود را از تحرکات انصارالله در یمن کم کند و عربستان سعودی نیز، حمایت خود را از شبکه ایران اینترنشنال که از ابزارهای قدرتش محسوب می‌شود، کاهش دهد.
ایمنا: ترس عربستان سعودی از ایران ناشی از چیست؟
بازرگان: فارغ از مسئله یمن، عربستان درهرحال از ایران ترس دارد و این ترس هم ناشی از قدرت کمتر در برابر ایران است؛ در منطق روابط بین‌الملل اگر نسبت به همسایه خود قدرت کمتری داشته باشی دچار حس ناامنی می‌شوی. بسیار بیشتر از مقداری که ایران برای رابطه با عربستان تحت فشار است، سعودی‌ها تحت فشار هستند زیرا عربستان خط و نشان‌های بسیاری در این مدت علیه ایران کشیده است و تهران را در جامعه اعراب به عنوان دشمن نشان داده است و بن سلمان نیاز بیشتری دارد که بتواند همفکران خود را برای تجدید روابط با ایران قانع کند.
ایمنا: تأثیر این روابط بر امنیت منطقه و کاهش تنش‌ها در خلیج فارس چیست؟
ابوالفضل بازرگان: امیرعبداللهیان در گزارش سفر خود اعلام کردند که ما درباره خلیج فارس و امنیت منطقه صحبت کرده‌ایم و به شخصه امیدوار هستم که این مسئله به یک توافق دوجانبه ختم شود، زیرا در این صورت قطعاً به نفع ما خواهد بود. در حال حاضر شاهدیم که ایالات متحده برای جلوگیری از این توافق، زمانی که قصد داشت از منطقه برود و روی اوکراین، چین و تایوان تمرکز کند، مجدداً به خلیج فارس نیرو فرستاد و این نیرو فرستادن، سبب افزایش تنش‌ها در خلیج فارس شد. یکی از راه حل های رفع این تنش، پیگیری سریع‌تر یک توافق امنیتی با عربستان سعودی است چون به اعتقاد من این کشور است که از آمریکا می‌خواهد برای تضمین امنیت سعودی از منطقه خارج نشود اما می‌توانیم این تضمین را خودمان به شرط رعایت خط قرمز ما، که حضور آمریکا و اسرائیل در مرزهای ایران است، به عربستان بدهیم.
کد خبر 682062منبع: ایمنا
کلیدواژه: عربستان عربستان سعودی وزارت خارجه محمد بن سلمان فیصل بن فرحان جنبش انصارالله يمن جنگ یمن قدرت منطقه ای روابط ایران و عربستان مذاکرات ایران و عربستان نفت حسین امیرعبداللهیان حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه آمریکا عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عرب رژیم اسرائیل مذاکره ایران و عربستان روابط بین الملل سیاست خارجه خلیج فارس امنیت خلیج فارس شبکه ایران اینترنشنال بودجه شبکه ایران اینترنشنال شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق روابط ایران و عربستان عادی سازی روابط جمهوری اسلامی عربستان سعودی محاسبه هزینه خلیج فارس تجدید روابط حال حاضر علیه ایران بین الملل نقطه ضعف جنگ یمن دو کشور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۵۳۶۷۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بر قطع روابط اقتصادی و دانشگاهی با اسرائیل اصرار داریم
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ محمود خلیل عضو تیم مذاکره کننده دانشجویان دانشگاه کلمبیا در آمریکا در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره مباشر، در پاسخ به سوالی درباره نتیجه مذاکرات دانشجویان با اداره دانشگاه کلمبیا گفت: ما از شب گذشته به مدت ۱۱ ساعت با اداره دانشگاه درباره خواسته‌های خودمان مذاکره کردیم که شامل قطع روابط اقتصادی و دانشگاهی با دانشگاه‌های رژیم اشغالگر و شرکت‌هایی است که در کشتار ملت فلسطین دست دارند.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلیوی افزود: دانشگاه (کلمبیا) درباره ذکر هر چیزی که وجهه بین المللی اسرائیل را مخدوش کند، لجبازی می‌کند و ما هم اصرار داریم که این درخواست، خواست اصلی مردمی است که در اینجا حضور دارند و این خواسته را کنار نخواهیم گذاشت. حتی اگر ما را تهدید کنند که نیرو‌های گارد ملی یا پلیس را خواهند آورد، ما در اینجا خواهیم ماند تا به این خواسته‌ها برسیم. ما هم اکنون بر مذاکرات درباره چارچوب‌هایی تمرکز می‌کنیم تا مشخص شود که در جدول زمانی نزدیک و نیز در بلندمدت، می‌توانیم به چه چیز‌هایی برسیم. ما با دانشگاه برای تعیین کردن این چارچوب‌ها کار می‌کنیم، اما بر قطع روابط اقتصادی و دانشگاهی با اسرائیل اصرار داریم.
محمود خلیل ادامه داد: این تحصن در نهایت، برای یاری رساندن به مردم غزه و مردم فلسطین است و ما تا زمان رسیدن به همه این خواسته‌ها، در اینجا خواهیم ماند. می‌خواهیم به خواسته‌های خود چه با مذاکره و چه با فشار‌های بیشتر و بیشتر بر دانشگاه برسیم تا خواسته‌های بیشتری از ما را محقق کند.
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند